Tornado - destruktywna siła przyrody

W ostatnich dniach wszelkie środki masowego przekazu pokazały katastroficzne zdjęcia z katastrofalnych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych . Aż w sześciu stanach przeszły silne trąby powietrzne, które wprost zmiotły z powierzchni ziemi całe obszary miejskie. Szacuje się, że w następstwie potężnej mocy trzydziestu tornad, które szalały na terenie głównie stanu Kentucky mogło zginąć ponad 100 osób, a ilość poszkodowanych obliczana jest na blisko tysiąc. Przeszło pięćset tysięcy osób zostało pozbawionych dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało definitywnie zrównane z ziemią. Zniszczone zostały szkoły, fabryki, domy oraz magazyny. Został wyłącznie gruz. Choć do tej pory trwają działania ratunkowe i likwidowanie szkód, seria tornad, które przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została obwołana przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.

Co skutkuje tym, że w współczesnym państwie z świetnym systemem ostrzegawczym, z pełną gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak przemożnej klęski? Dlaczego człowiek, mimo technologii, w dalszym ciągu przegrywa z przyrodą? Ażeby odpowiedzieć sobie na to pytanie, należy głównie zrozumieć, co to jest tornado.

Każdy z nas zapewne zobaczył zdjęcie bądź nagranie video przedstawiające trąbę powietrzną. To taka pionowa, obracająca się kolumna lejkowata, która ma równocześnie połączenie z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada zachodzą na niemalże każdym kontynencie (z wyjątkiem Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Jednakże obszarem, na którym zjawiska te następują z reguły, jest obszar Stanów Zjednoczonych. Wedle ostatnich pomiarów dochodzi tam do mniej więcej 1200 tornad w ciągu roku, zwykle w okresie letnim. Lecz w obszarze centralnych stanów trąby powietrzne pojawiają się również w miesiączkach zimowych, gdy dochodzi do cieplejszych temperatur. Dla zestawienia dane europejskie odnotowują statystycznie około 400 takich zjawisk.

Skąd się bierze tornado, co je napędza? Można sobie odpowiedzieć na to pytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego obszaru zwanego kolokwialnie Aleją tornad. To centralny okręg kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Nieraz kwalifikuje się do niej także Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna i Ohio.

Na terenie tych stanów występuje nadzwyczajnie wielka ilość trąb powietrznych. Podyktowane jest to tym, że w środkowym miejscu gorące masy powietrza napływające z Zatoki Meksykańskiej spotykają się z zimnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam kształtuje się mocny prąd wstępujący. wznosi on silną chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają gwałtownie rotować i tak powstaje mezocyklon.

Intensywność tornado może posiadać rozmaitą skalę zniszczenia, do jej nazwania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które dokonały tak wielkich okropnych skutków w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach wobec tego pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, stopień F6 jest wręcz przerażający i analizowany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla porównania trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przewyższają przeważnie siły F3, powstają na ogół w okolicy Holandii oraz Wielkiej Brytanii. W Polsce są to najczęściej krótkie zjawiska w terenie Pomorza, Parku Sowińskiego oraz na liniach - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, poprzez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.

do dnia dzisiejszego uznaje się, że największym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut dokonało zniszczeń na 40 milionów dolarów. Natomiast najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego siła zakwalifikowana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zakres były przyczyną śmierci aż 695 osób.

Zwiększająca się liczba i natężenie tornad, pojawiających się również w okresach zimowych popycha klimatologów do podejmowania rozważań nad ich przyczynami. Dlaczego moc tornad jest tak zaskakująco znaczna, co powoduje, że powstają tak szybko i intensywnie. Niezwykle rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, rzetelne metody zachowania podczas trąby powietrznej, wciąż jednak są niewystarczające. Do dzisiaj bowiem nie ma kompletnej wiedzy w kwestii gruntownego procesu powstawania trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą ciągłą obserwację pogody i oceniają zagrożenie powstania zjawiska na podstawie ustalenia warunków sprzyjających zaistnieniu tornada. Stosują z zaawansowanych modeli numerycznych, które sporządzają dane przekazywane ze specjalnych tzw.